Biến đổi khí hậu có thể thúc đẩy sự xuất hiện của virus Corona

Một nghiên cứu mới được công bố trên tạp chí Science of the Total Environment cung cấp bằng chứng đầu tiên về cơ chế mà biến đổi khí hậu có thể đóng một vai trò trực tiếp trong sự xuất hiện của SARS-CoV-2, loại virus gây ra đại dịch COVID-19.

Nghiên cứu đã cho thấy những thay đổi quy mô lớn về thảm thực vật ở tỉnh Vân Nam, miền nam Trung Quốc, và các vùng lân cận ở Myanmar và Lào trong thế kỷ qua.

Những thay đổi về khí hậu bao gồm sự gia tăng nhiệt độ, ánh sáng mặt trời và carbon dioxide trong khí quyển – ảnh hưởng đến sự phát triển của thực vật và cây cối – đã thay đổi môi trường sống tự nhiên từ vùng cây bụi nhiệt đới sang vùng thảo nguyên nhiệt đới và rừng rụng lá.

Điều này đã tạo ra một môi trường thích hợp cho nhiều loài dơi chủ yếu sống trong rừng.

Số lượng virus Corona trong một khu vực có mối liên hệ chặt chẽ với số lượng các loài dơi khác nhau. Nghiên cứu cho thấy thêm 40 loài dơi đã di chuyển vào tỉnh Vân Nam, miền nam Trung Quốc trong thế kỷ qua, chứa đựng thêm khoảng 100 loại virus Corona do dơi sinh ra. ‘Điểm nóng toàn cầu’ này là khu vực mà dữ liệu di truyền cho thấy có thể đã phát sinh SARS-CoV-2.

Tiến sĩ Robert Beyer, một nhà nghiên cứu tại Khoa Động vật học của Đại học Cambridge, nhận học bổng nghiên cứu Châu Âu tại Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam, Đức và là tác giả đầu tiên của nghiên cứu, cho biết: “Biến đổi khí hậu trong thế kỷ qua đã làm cho môi trường sống ở tỉnh Vân Nam, miền nam Trung Quốc phù hợp với nhiều loài dơi hơn”. 

Ông nói: “Hiểu được sự phân bố toàn cầu của các loài dơi đã thay đổi như thế nào do biến đổi khí hậu có thể là một bước quan trọng trong việc xác định nguồn gốc của đợt bùng phát COVID-19”.

Để có được kết quả, các nhà nghiên cứu đã tạo bản đồ thảm thực vật trên thế giới như cách đây một thế kỷ, sử dụng các bản ghi về nhiệt độ, lượng mưa và độ che phủ của mây.

Sau đó, họ sử dụng thông tin về yêu cầu thảm thực vật của các loài dơi trên thế giới để tìm ra sự phân bố toàn cầu của từng loài vào đầu những năm 1900. So sánh điều này với các phân bố hiện tại cho phép họ thấy ‘sự phong phú về loài’, số lượng các loài khác nhau, đã thay đổi như thế nào trên toàn cầu trong thế kỷ qua do biến đổi khí hậu.

“Khi biến đổi khí hậu làm thay đổi môi trường sống, các loài đã rời khỏi một số khu vực và di chuyển đến các khu vực khác – mang theo virus của chúng. Điều này không chỉ làm thay đổi các khu vực có virus mà rất có thể cho phép các tương tác mới giữa động vật và virus, khiến nhiều virus có hại được lây truyền hoặc tiến hóa hơn”, Beyer nói.

Số dơi trên thế giới mang khoảng 3.000 loại virus Corona khác nhau, với mỗi loài dơi chứa trung bình 2,7 virus Corona – hầu hết không biểu hiện triệu chứng. Sự gia tăng số lượng các loài dơi trong một khu vực cụ thể, do biến đổi khí hậu, có thể làm tăng khả năng một loại virus Corona gây hại cho con người hiện diện, lây truyền hoặc tiến hóa ở đó.

Hầu hết các virus Corona do dơi mang theo không thể nhảy vào người. Nhưng một số loại virus Corona lây nhiễm sang người rất có thể bắt nguồn từ loài dơi, bao gồm ba loại có thể gây tử vong cho con người: CoV Hội chứng Hô hấp Trung Đông (MERS), và Hội chứng Hô hấp Cấp tính nặng (SARS) CoV-1 và CoV-2.

Nghiên cứu xác định có thể tê tê là vật chủ trung gian của SARS-CoV-2. Virus này có khả năng đã nhảy từ dơi sang những con vật này, sau đó chúng được bán tại một chợ động vật hoang dã ở Vũ Hán – nơi xảy ra đợt bùng phát đầu tiên trên người.

Các nhà nghiên cứu nhắc lại lời kêu gọi từ các nghiên cứu trước đó nhằm thúc giục các nhà hoạch định chính sách thừa nhận vai trò của biến đổi khí hậu trong việc bùng phát các bệnh do virus và giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu như một phần của các chương trình phục hồi kinh tế COVID-19.

“Đại dịch COVID-19 đã gây ra thiệt hại kinh tế và xã hội to lớn. Các chính phủ phải nắm bắt cơ hội để giảm thiểu rủi ro sức khỏe do các bệnh truyền nhiễm bằng cách thực hiện các hành động quyết định để giảm thiểu biến đổi khí hậu”, Giáo sư Andrea Manica tại Khoa Động vật học của Đại học Cambridge, người tham gia nghiên cứu cho biết.

Giáo sư Camilo Mora tại Đại học Hawai’i tại Manoa, người khởi xướng dự án cho biết: “Thực tế là biến đổi khí hậu có thể đẩy nhanh việc lây truyền mầm bệnh từ động vật hoang dã sang con người nên đây là một lời cảnh tỉnh khẩn cấp để giảm lượng khí thải toàn cầu”.

Các nhà nghiên cứu nhấn mạnh sự cần thiết phải hạn chế việc mở rộng các khu vực đô thị, đất canh tác và bãi săn vào môi trường sống tự nhiên để giảm sự tiếp xúc giữa con người và động vật mang bệnh.

Nghiên cứu chỉ ra rằng trong thế kỷ qua, biến đổi khí hậu cũng đã thúc đẩy sự gia tăng số lượng loài dơi ở các khu vực xung quanh Trung Phi và các khu vực rải rác ở Trung và Nam Mỹ.