Hôm 11 tháng 12 năm 2019 Tạp Chí Time đã chọn cô gái 16 tuổi người Thụy Điển Greta Thunberg làm nhân vật trong năm. Theo báo Time cho biết trong thông báo về việc chọn nhân vật trong năm nay rằng Thunberg là người trẻ nhất từ trước tới nay mà báo này chọn.
Greta Thunberg ngồi biểu tình bên ngoài Quốc Hội Thụy Điển.(Nguồn: www.theguardian.com )
Cô bé này dường như sinh ra với định mệnh kỳ lạ để thực hiện một sứ mệnh đặc biệt cho hành tinh này. Đó là sứ mệnh chống lại thảm nạn do biến đổi khí hậu gây ra để cứu địa cầu mà cụ thể là để cứu hơn 7 tỉ người đang sống trên đó hiện nay và tương lai sẽ còn đông người hơn thế nữa.
Điều đó có phải là kỳ lạ không? Một cô bé từ lúc 11 tuổi đã có trăn trở mãnh liệt mà thế hệ cha ông của cô cũng chưa chắc có, khi nghe thầy giáo diễn giải về những thực trạng tàn khốc do biến đổi khí hậu gây ra cho trái đất này.
Thunberg có thể chỉ cao 5 feet, và cô ấy trông thậm chí còn nhỏ hơn trong bộ đồ thời tiết ẩm ướt quá khổ màu đen. Nhưng cô bé đã mang tâm hồn và hoài bão rất lớn.
“Chúng ta không thể chỉ tiếp tục sống như thể không có ngày mai, bởi vì thực có một ngày mai,” Thunberg vừa nói vừa kéo mạnh tay của chiếc áo len màu xanh. Đó là một sự thật đơn giản, được nói ra bởi một cô gái vị thành niên trong một khoảnh khắc định mệnh.
Vào ngày 3 tháng 12 năm 2019, chiếc thuyền buồm La Vagabonde đã cập cảng bên dưới phi đạo dẫn tới phi trường lớn nhất của Bồ Đào Nha. Thunberg và cha cô đứng trên boong tàu, vẫy tay chào hàng trăm người đã tụ tập vào một ngày nắng, lạnh để chào đón họ trở lại Châu Âu sau chuyến đi Mỹ. Sau đó cô bé đến Tây Ban Nha, nơi Liên Hiệp Quốc tổ chức hội nghị khí hậu năm 2019.
Đây là hội nghị thượng đỉnh cuối cùng trước khi các quốc gia cam kết thực hiện các kế hoạch mới để đáp ứng thời hạn chính do Hiệp Ước Khí Hậu Paris quy định. Trừ khi họ đồng ý về hành động biến đổi để giảm thải khí nhà kính, nhiệt độ thế giới tăng lên kể từ khi Cách mạng công nghiệp sẽ chạm mốc 1.5 °C, một sự kiện mà các nhà khoa học cảnh báo sẽ khiến them 350 triệu người bị nạn hạn hán và đẩy khoảng 120 triệu người vào tình trạng nghèo đói thê thảm vào năm 2030. Cứ mỗi một độ mà nhiệt độ tăng lên, những vấn đề này sẽ trở nên tồi tệ hơn. Đây không phải là hành động gieo rắt sự sợ hãi; đây là khoa học. Trong nhiều thập niên, các nhà nghiên cứu và các nhà hoạt động đã đấu tranh để khiến các nhà lãnh đạo thế giới thực hiện nghiêm trọng mối đe dọa khí hậu.
Thunberg tiếp cận các vấn đề của thế giới với trọng lượng của một người lớn tuổi, nhưng cô ấy vẫn còn là một đứa trẻ. Cô ấy thích quần bó sát và giày thể thao Velcro, và chia xẻ vòng đeo tay phù hợp với em gái 14 tuổi của mình. Cô ấy thích ngựa, và cô ấy nhớ hai con chó của mình, Moses và Roxy, ở lại Stockholm. Mẹ cô, bà Malena Ernman là một ca sĩ opera hàng đầu Thụy Điển. Cha của cô, Svante Thunberg, có liên quan xa đến Svante Arrhenius, một nhà hóa học từng đoạt Giải Nobel, người đã nghiên cứu cách carbon dioxide trong khí quyển làm tăng nhiệt độ trên bề mặt trái đất.
Một hôm, lúc Thunberg còn đi học tiểu học, thầy giáo đã cho xem video về về các hậu quả của biến đổi khí hậu: những con gấu bắc cực đói khát, khi hậu khắc nghiệt và lũ lụt. Thầy giáo giải thích tất cả những thảm nạn đó đều do biến đổi khí hậu gây ra. Sau đó, toàn bộ lớp học cảm thấy rối mắt, nhưng những đứa trẻ khác đã có thể đi tiếp. Thunberg thỉ không. Cô bắt đầu cảm thấy vô cùng cô đơn. Cô bé mới 11 tuổi mà đã rơi vào trầm cảm. Trong nhiều tháng, cô đã không nói lời nào, và ăn quá ít đến nỗi cô gần như phải vào bệnh viện; giai đoạn suy dinh dưỡng đó sẽ kềm hãm sự phát triển sau này của cô. Ba mẹ cô đã phải nghỉ việc để chăm sóc cô mà qua đó ba cô nhớ lại như là thời gian của “buồn rầu vô hạn,” và chính Thunberg cũng đã nhớ lại cảm giác hoang mang đó. Cô bé kể rằng, “Tôi đã không thể hiểu làm sao điều đó có thể xảy ra, rằng mối đe dọa có thật, và tuy nhiên chúng ta đã không đặt nó lên hàng ưu tiên.”
Trước hết, ba của Thunberg an ủi cô rằng mọi thứ rồi sẽ OK, nhưng khi ông đọc nhiều hơn về khủng hoảng khí hậu, thì ông khám phá ra chính những điều ông nói trống rỗng. “Tôi đã nhận ra được rằng con gái tôi đã đúng và tôi sai, và tôi đã sai cả đời mình,” ông Svante kể với báo Time như vậy.
Trong nỗ lực an ủi con gái, gia đình bắt đầu thay đổi thói quen để giảm lượng khí thải. Họ ngừng ăn thịt, lắp đặt các tấm tiếp nhận điện mặt trời, bắt đầu tự trồng rau và cuối cùng đã từ bỏ việc đi máy bay, một sự hy sinh đối với người mẹ của Thunberg, vì bà là người thường đi biểu diễn khắp Châu Âu. “Chúng tôi làm tất cả những điều này, cơ bản, không phải thực sự để cứu biến đổi khí hậu, chúng tôi đã không quan tâm nhiều lắm về điều đó lúc ban đầu,” theo ông Svante cho biết. “Chúng tôi đã làm điểu đó để cho con gái chúng tôi hạnh phúc và cho nó trở lại cuộc sống bình thường của nó.” Lần hồi, Thunberg đã bắt đầu ăn và nói chuyện trở lại.
Chứng bệnh Asperger (AS) — rối loạn phát triển được biểu hiện bởi những khó khăn đáng kể trong giao tiếp xã hội – của Thunberg đã giúp giải thích tại sao cô bé này đã có phản ứng mạnh như thế khi học về khủng hoảng khí hậu. Bởi vì cô ấy không ứng xử thông tin theo cách tương tự như những người có thần kinh bình thường làm, cô ấy không thể ngăn chặn sự thật rằng hành tinh của cô ấy đang gặp nguy hiểm. “Tôi nhìn thấy thế giới này trong màu đen và trắng, tôi không thích thỏa hiệp,” cô bé đã nói với báo Time như thế trong kỳ nghỉ học vào đầu năm nay. “Nếu tôi cũng như những người khác, tôi sẽ tiếp tục sống và không thấy cuộc khủng hoảng này.”
Vào tháng 5 năm 2018, sau khi Thunberg viết một bài về biến đổi khí hậu được đăng trong một tờ báo Thụy Điển, một số nhà hoạt động khí hậu đã gặp Thunberg. Thunberg đề nghị họ làm theo các học sinh từ Trường Marjory Stoneman Douglas High School tại Parkland thuộc tiểu bang Florida, Hoa Kỳ, là những người gần đây đã tổ chức các cuộc nghỉ học để chống lại bạo động súng tại Mỹ. Các nhà hoạt động khác đã quyết định chống lại ý tưởng này, nhưng nó lại ăn sâu vào tâm trí của Thunberg. Cô bé nói với ba mẹ của cô rằng cô sẽ biểu tình để gây áp lực chính phủ Thụy Điển đáp ứng các mục đích của Hiệp Ước Paris. Khi nghỉ học, cô nói với nhà trường rằng sẽ kéo dài cho đến cuộc bầu cử ở Thụy Điển vào tháng 9 năm 2018.
Lúc đầu, cha mẹ của Thunberg sốt ruột trước ý nghĩ rằng con gái họ mất rất nhiều lớp học, và các giáo viên của cô đề nghị cô tìm cách khác để phản đối. Nhưng Thunberg là bất động. Cô đem các sự kiện về tỉ lệ diệt chủng và ngân sách khí carbon viết vào trong tờ rơi, và rồi phân phát chúng với cảm thức hài hước táo bạo đã làm cho sự bướng bỉnh của cô lan truyền. “Tên tôi là Greta, tôi đang học lớp 9, và tôi nghỉ học vì khí hậu,” cô bé viết thế trên mỗi tờ rơi. “Bởi vì các vị là những người lớn mà không giúp chút xíu gì cho tương lai của tôi, tôi cũng sẽ không.”
Ngày 20 tháng 8 năm 2018, Thunberg đến trước Quốc Hội Thụy Điển, mặc áo khoác màu xanh da trời và mang theo tấm bảng nghỉ học tự cô viết bằng tay. Cô không được sự ủng hộ của cơ chế nào, không được sự hậu thuẫn chính thức và không có ai cùng biểu tình với cô. Nhưng làm điều gì đó — đứng lên, ngay cả chỉ một mình – cô cảm thấy tốt hơn là không làm gì cả. “Học hỏi về biến đổi khí hậu đã khiến cho tôi lần đầu bị trầm cảm,” cô nói thế. “Nhưng nó cũng là điều kéo tôi ra khỏi trầm cảm, bởi vì có nhiều thứ tôi có thể làm để cải thiện hoàn cảnh. Tôi không có thời gian để bị trầm cảm nữa đâu.” Ba của cô cho biết rằng sau khi cô đã bắt đầu biểu tình, thì như thể là cô “đã trở lại với đời sống.”
Vào ngày đầu biểu tình, Thunberg cô độc một mình. Cô bé ngồi bệt xuống đất, trông có vẻ không lớn hơn các túi xách đeo lưng của cô. Đó là một ngày tháng 8 lạnh thất thường. Cô bé đã phổ biến cuộc biểu tình lên mạng truyền thông xã hội, và một ít ký giả đến hỏi chuyện cô, nhưng cả ngày thì cô vẫn chỉ đơn độc một mình. Cô ăn trưa với gói đồ ăn mì có đậu mang theo, vào 3 giờ chiều, như thường lệ cô tan trường, ba cô đến đón và họ đạp xe về nhà.
Sang ngày thứ 2, một người lạ đến tham gia với cô. “Đó là một bước lớn, từ 1 người đến 2 người,” cô nhớ lại như vậy. “Đây không phải chỉ có tôi nghỉ học để biểu tình; bây giờ đây là chúng tôi nghỉ học.” Một vài ngày sau, nhiều người hơn đến. Nhà hoạt động tổ chức Greenpeace đã mang đến cho đồ chay, mà Thunberg thử lần đầu. Họ bổng nhiên thành một nhóm: từ một người trở thành 2, rồi 8, rồi 40, rồi hàng trăm. Rồi hàng ngàn.
Vào đầu tháng 9, đông đảo người đã tham gia biểu tình chống biến đổi khí hậu của Thunberg tại Stockholm mà cô đã tuyên bố cô sẽ tiếp tục mỗi Thứ Sáu cho đến khi Thụy Điển ủng hộ Hiệp Ước Paris. Phong trào The Fridays for Future đã được sinh ra từ đây. Vào cuối năm 2018, hàng chục ngàn học sinh trên khắp Châu Âu đã bắt đầu bọ học vào các ngày Thứ Sáu để phản đối những nhà lãnh đạo của họ không hành động. Vào tháng giêng, 35,000 học sinh biểu tình tại Bỉ noi gương theo Thunberg. Phong trào đã gióng lên bản hòa âm. Khi bộ trưởng môi trường Bỉ xúc phạm những người biểu tình, công chúng đã phẫn nộ đòi bà này từ chức.
Báo Time chọn Greta Thunberg là Nhân Vật của năm 2019.
Vào tháng 9 năm 2019, các cuộc biểu tình chống biến đổi khí hậu đã lan rộng ra khắp bắc Âu. Tại thành phố New York, 250,000 người đã biểu tình tại Công Viên Battery và bên ngoài Tòa Thị Chính. Tại London, 100,000 người tràn xuống đường gần Tu Viện Westminster Abbey, trong bóng tối của Big Ben. Tại Đức, tổng cộng 1.4 triệu người xuống đường, với hang ngàn người tràn ngập Cổng Brandenburg Gate tại Berlin và gần 600 thành phố, thị trấn khác trên khắp nước. Từ Nam Cực tới Papua New Guinea, từ Kabul tới Johannesburg, có khoảng 4 triệu người ở mọi lứa tuổi đã xuống đường biểu tình chống biến đổi khí hậu. Trên những biểu ngữ của họ kể một câu chuyện. Tại London: Thế Giới Này Còn Nóng Hơn Chàng Diễn Viên Leonardo DiCaprio Trẻ. Tại Thổ Nhĩ Kỳ: Mỗi Cuốn Phim Về Thiên Tai Đều Bắt Đầu Với Một Nhà Khoa Học Bị Bỏ Quên. Tại New York: Những Con Khủng Long Cũng Nghĩ Chúng Đã Có Thời. Hàng trăm người cầm những bức hình của Thunberg hay viết lên những câu trích của cô trên các tấm bảng poster.
Một trong những sự xuất hiện đáng nhớ nhất của Thunberg đã xảy ra tại cuộc họp Thượng Đỉnh Về Hành Động Chống Biến Đổi Khí Hậu của Liên Hiệp Quốc vào ngày 23 tháng 9 năm 2019 khi cô bé chỉ trích các nhà lãnh đạo, gồm Tổng Thư Ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres qua phát biểu rằng họ đã “cướp đi ước mơ và tuổi trẻ của cô” với “những lời nói suông” của họ.
“Nhân loại đang đau khổ. Loài người đang hấp hối. Toàn bộ các hệ thống sinh thái đang sụp đổ,” cô nói thế. “Chúng ta đang ở trong tình trạng bắt đầu của sự đại diệt chủng, vậy mà tất cả quý vị có thể nói về tiền và những câu chuyện ảo tưởng về sự phát triển kinh tế vĩnh cửu. Quý vị liều đến thế sao!”
Sự trong sang đạo đức của cô bé đã gây cảm hứng cho những người trẻ khác trên khắp thế giới. “Tôi muốn được như cô ấy,” theo Rita Amorim, một học sinh 16 tuổi từ Lisbon là người đã chờ 4 tiếng đồng hồ trong tháng 12 chỉ để bắt gặp cái nhìn thoáng qua của Thunberg, cho biết.
Tại Udaipur, Ấn Độ, Vidit Baya, 17 tuổi, đã bắt đầu biểu tình chống biến đổi khí hậu với 6 người khác vào tháng 3; voà tháng 9, số người lên đến 80. Tại Brasilia, Brazil, Artmisa Xakriaba tham gia biểu tình với những người phụ nữ thổ dân khác khi Amazon bị cháy, rồi tới tham dự cuộc họp thượng đỉnh vể khí hậu của Liên Hiệp Quốc tại thành phố New York. Tại Guilin, Trung Quốc, cô bé 16 tuổi Howey Ou tự đăng hình của chính cô ngồi biểu tình chống biến đổi khí hậu trước văn phòng chính quyền thành phố; cô đã bị bắt tới đồn công an và bảo cô biểu tình là phạm pháp. Nhiều trường hợp như thế cho thấy giới trẻ khắp thế giới cùng theo chân Thunberg đứng lên chống biến đổi khí hậu.
Hoạt động của giới trẻ cũng đã tạo động lực cho cha mẹ của họ. Tại Sao Paulo, Isabella Prata tham gia vào nhóm gọi là Parents for Future [Phụ Huynh Cho Tương Lai] để ủng hộ các hoạt động của con em.
Tất cả những sự việc đó diễn ra quá nhanh. Chỉ hơn một năm trước, một thiếu nữ trầm lặng và ít bạn bè nhất đã thức dậy, mặc chiếc áo choàng màu dương và ngồi một mình nhiều giờ trong một hành động thách thức đơn độc. Mười bốn tháng sau, cô đã trở thành tiếng nói của hàng triệu người, biểu tượng của một cuộc nổi loạn toàn cầu đang vùng lên.
Thunberg đã trỗi dậy như một người gánh vác tiêu chuẩn trong trận chiến thế hệ, một đại diện cho các nhà hoạt động giới trẻ toàn cầu chiến đấu với mọi thứ từ kiểm soát súng cho tới dân chủ. Cuộc biểu tình chống biến đổi khí hậu của cô là phong trào lớn nhất và rộng khắp nhất trong các phong trào giới trẻ, nhưng nó không chỉ có một: giới trẻ tại Mỹ đang tổ chức chống lại bạo động súng và tập hợp các ứng cử viên cấp tiến; các sinh viên tại Hồng Kông đang chiến đấu đòi dân chủ; và giới trẻ từ Nam Mỹ tới Châu Âu đang suy tính dựng lại nền kinh tế toàn cầu.
Thunberg không liên kết với những cuộc biểu tình khác nhau, nhưng sự hiện diện thường trực của cô đã trở thành tiêu biểu cho cơn thịnh nộ của giới trẻ trên toàn thế giới. Theo thăm dò tháng 12 của tổ chức Ân Xá Quốc Tế, giới trẻ tại 22 quốc gia thừa nhận biến đổi khí hậu như là vấn đề quan trọng nhất mà thế giới đang đối diện.
“Khi bạn là một nhà lãnh đạo và mỗi tuần bạn đều thấy giới trẻ biểu tình với thông điệp như thế, bạn không thể giữ thái độ trung dung,” theo Tổng Thống Pháp Emmanuel Macron nói với báo Time. “Họ giúp tôi thay đổi.” Các vị lãnh đạo phản ứng với áp lực, áp lực được tạo ra bởi các phong trào, các phong trào được xây dựng bởi hàng ngàn người làm thay đổi suy nghĩ của họ. Và đôi khi, cách tốt nhất để thay đổi suy nghĩ là nhìn thế giới qua cặp mắt của một đứa trẻ.
Thunberg có tên họ đầy đủ là Greta Tintin Eleonora Ernman Thunberg. Cô bé sinh ngày 3 tháng 1 năm 2003 tại Stockholm, Thụy Điển, theo Bách Khoa Từ Điển Mở (www.en.wikipedia.org ).
Nguồn: Huỳnh Kim Quang – Việt Báo
