Tích hợp giáo dục ứng phó với Biến đổi khí hậu trong môn Địa lí cấp THPT

Tên bài

Địa chỉ tích hợp

Nội dung tích hợp

– Tác động của nội lực đến địa hình thông qua các vận động kiến tạo, gây ra các hiện tượng động đất và núi lửa. Tro bụi núi lửa che  ánh  sáng  Mặt  Trời  làm giảm  nhiệt  độ khí quyển một vùng rộng lớn.

– Sự gia tăng cường độ của núi lửa là  một trong những nguyên nhân tự nhiên dẫn đến BĐKH toàn cầu.

Mục II: Tác động của ngoại lực

– Nguồn năng lượng sinh  ra  ngoại lực  là bức xạ Mặt Trời tăng làm cho tác động của ngoại lực – trong đó có yếu tố khí  hậu (nhiệt độ, gió, mưa) càng trở nên mạnh mẽ.

– Tác  động  của  ngoại  lực  (gió,  mưa)  làm thay đổi địa  hình Trái  Đất (bóc  mòn). Khí hậu  thay  đổi,  gió  mưa  mạnh  hơn,  ảnh hưởng  đến  cuộc  sống  và  sản  xuất  của  con người.

Mục  II:  Sự  phân bố  của  nhiệt  độ không khí trên trái đất

1. Bức xạ và nhiệt độ không khí

– Khí quyển là điều kiện để sinh vật (trong đó có con người) tồn tại và phát triển, là lớp vỏ bảo vệ Trái Đất.

– Bức xạ Mặt Trời cung cấp nhiệt cho Trái Đất, khí quyển với các thành phần khí như hiện  nay,  giữ  lại  một  phần  nhiệt  đảm  bảo nhiệt độ trung bình của bề mặt Trái Đất đạt 14 –15 độ C.

– Năng  lượng  mặt  trời  chủ  yếu là các tia sóng  ngắn,  dễ  dàng  xuyên qua lớp  khí quyển. Trong khi đó, bức xạ nhiệt của Trái Đất là sóng dài dễ bị khí quyển giữ lại làm tăng nhiệt độ trung bình của bề mặt đất.

– Các tác nhân gây ra hấp thụ bức xạ sóng dài  trong  khí  quyển  là  khí  CO2,  bụi,  hơi nước, khí mê tan, khí CFC…

– Nhiệt độ không khí của Trái Đất đang có xu hướng tăng dần lên do thành phần không khí có thêm một số khí do con người thải ra (CO2)  hạn  chế  sự  phản  hồi  bức  xạ  Mặt Trời,  làm  ảnh  hưởng đến  môi trường sống của  con  người  và  các  sinh  vật  sống  trên Trái Đất.

Kĩ năng:

– Ngăn chặn việc phát thải các chất khí độc hại vào khí quyển.

– Nhận biết được một số tai biến thiên nhiên do ảnh hưởng của BĐKH.

– Sự thay đổi của nhiệt độ Trái Đất làm cho sự hoạt động của các đới gió trên Trái Đất trở nên thất thường dẫn đến các hiện tượng thời tiết bất thường: các đợt nóng, lạnh quá mức,  bão,  mưa  lớn… gây tổn hại đến sức khoẻ con người, gia súc và mùa màng.

– Sự  phân  bố  lượng  mưa  trên  Trái  Đất không đều do tác động hàng  loạt các nhân tố  tự  nhiên:  Khí  áp,  frông,  gió,  dòng  biển và địa hình…

– BĐKH đã  làm  ảnh hưởng  đến  lượng mưa, làm xuất hiện các hiện tượng tự nhiên bất thường, trái quy luật gây nên nhiều tổn thất to lớn về người và tài sản.

– Các đới khí hậu phân bố theo chiều vĩ độ, từ cực đến xích đạo có 7 đới khí hậu.

– Sự thay đổi và chuyển dịch của các đới khí hậu đã dẫn đến nguy cơ đe doạ sự sống của một số loài sinh vật (băng ở Bắc cực tan, gấu trắng không còn nơi cư trú).

– Nhiệt độ tăng dẫn đến sự thay đổi của các yếu tố thời tiết khác, làm tăng tính chất khắc nghiệt của các kiểu khí hậu trên lục địa gây ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống, sự phát triển các ngành kinh tế của con người và sự tồn tại của các loài sinh vật khác.

Kĩ năng

– Liên hệ thực tế.

– Tích cực tuyên truyền cho nhân dân địa phương tinh thần tích cực, chủ động ứng phó với nhưng thách thức do BĐKH gây ra.

Một số sông lớn trên Trái đất

– Chế độ nước có mối quan hệ chặt chẽ với khí hậu, sinh vật, địa hình…

– Sự biến đổi khí hậu đã làm ảnh hưởng đến thủy chế và lưu lượng nước ở các con sông lớn trên Trái đất, làm tăng diện tích bị ngập lụt ở hạ lưu các con sông.

Kĩ năng: Liên hệ thực tế

–  Sự dâng cao của mực nước biển  cùng với những dao động  của thuỷ triều đã  gây ngập úng và xâm nhập mặn sâu vào trong lục địa ở những vùng ven biển.

Kĩ năng: Liên hệ thực tế.

1. Khí hậu

– Khí hậu có ảnh hưởng trực tiếp tới sự phát triển và phân bố của  sinh vật qua các yếu tố: Nhiệt độ, nước, độ ẩm không khí và ánh sáng.

– Nhiệt độ tăng có ảnh hưởng trực tiếp đến các hệ sinh thái tự nhiên, làm suy giảm đa dạng sinh học, làm  ảnh  hưởng  đến năng suất, chất lượng của các sản  phẩm cây trồng, vật nuôi.

– Tuy nhiên, thời tiết ấm lên cũng làm cho diện  tích  đất  nông  nghiệp  ở  vùng  ôn  đới được  mở  rộng,  cây  trồng  phát  triển  tốt hơn… Nhưng  bên  cạnh  đó  mưa  nhiều  gây ngập  lụt làm  ảnh  hưởng  đến  sản  xuất  và sinh hoạt.

– Sự phân bố sinh vật và đất trong tự nhiên phụ thuộc vào  khí  hậu  (chủ  yếu  là  chế  độ  nhiệt và  ẩm). Vì  vậy ứng  với các kiểu khí hậu sẽ có các kiểu thảm thực vật và nhóm đất tương ứng.

– Nhiệt độ tăng dẫn  đến  sự  thay đổi và chuyển dịch của các đới khí  hậu, kéo theo là  thảm  thực  vật tự nhiên (có thể dẫn đến nguy cơ đe doạ  sự  sống  của  các  loài  sinh vật).

2.Biểu hiện của quy luật

– Trong tự nhiên bất cứ lãnh thổ nào cũng gồm nhiều thành phần tự nhiên  ảnh hưởng qua  lại, phụ  thuộc lẫn nhau. Nếu khí hậu thay đổi sẽ dẫn đến sự  thay  đổi  của các thành phần còn lại và toàn bộ lãnh thổ.

Kĩ năng:

– Phân tích mối quan hệ phụ thuộc lẫn nhau giữa các thành phần của lớp vỏ địa lí.

Thái độ: thận trọng khi tác động vào các thành phần tự nhiên.

2. Biểu hiện của quy luật

– Nhiệt độ tăng dẫn  đến sự  thay  đổi và chuyển dịch của các đới khí hậu, kéo theo là thảm thực  vật tự nhiên (có thể dẫn đến nguy  cơ đe doạ sự sống của các loài sinh vật).

– Các đô thị phát triển với tốc độ nhanh cùng với sự tăng lên nhanh chóng của dân cư thành thị đã làm nghiêm trọng hơn tình hình ô nhiễm không khí, nhất là thải các khí gây hiệu ứng nhà kính. Đây cũng là một trong những nhân tố làm khí hậu Trái đất biến đổi.

Kĩ năng: Nhận biết được các vấn đề tiêu cực do đô thị hóa

Thái độ: có ý thức sau này kết hôn thực hiện kế hoạch hóa gia  đình theo pháp luật

Nhân tố tự nhiên: khí hậu, nước

– Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên

– Nhiệt độ tăng, các yếu tố thời tiết cực đoan (quá nóng, quá lạnh, mưa nhiều, khô hạn), dự gia tăng thiên tai thường tác động tiêu cực tới sản xuất: phá hoại mùa màng, giảm năng suất và gia tăng dịch bệnh đối với cây trồng vật nuôi.

–  Rừng có vai trò quan trọng  đối  với môi trường và cuộc sống con  người: điều hoà lượng nước, lá phổi xanh của Trái Đất.

– Rừng trên thế giới  đang  bị  tàn  phá nghiêm trọng, mất dần nguồn  làm  sạch môi trường (giảm lượng CO2) làm nghiêm trọng  hơn  tình  hình  ô  nhiễm  không  khí. Đây cũng là tác nhân gây ra hiệu ứng nhà kính.

– Mất rừng cũng làm cho lũ lụt và hạn hán xảy ra bất thường hơn và có sức tàn  phá lớn hơn.

Kĩ năng: Phân  tích  mối quan  hệ rừng, môi trường và con người.

Thái độ: Tích cực tham gia các phong trào bảo vệ và trồng rừng.

Nhân tố tự nhiên: khí hậu

Biến đổi khí hậu với các thiên tai tác động tiêu cực tới nhiều ngành công nghiệp: khai thác khoáng sản, thủy điện

– Sự phát triển của công nghiệp là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến sự gia tăng nhiệt độ, làm biến đổi khí hậu.

– Công nghiệp năng lượng đã sử dụng hầu hết các loại năng lượng hóa thạch và thải vào bầu khí quyển lượng khí CO2 lớn, gây nên hiện tượng hiệu ứng nhà kính, dẫn đến nhiệt độ không khí tăng và góp phần biến đổi khí hậu

– Việc gia tăng sử dụng các loại năng lượng hoá thạch: than đá, dầu  mỏ trong sản  xuất và  đời  sống  đã  làm  tăng  lượng   khí  CO2 thải vào khí quyển. Do vậy làm tăng lương bức  xạ  sóng  dài  bị  giữ  lại  khiến  cho  nhiệt độ  Trái  Đất  nóng  lên  theo  hiệu ứng  nhà kính.

Kĩ năng:

-Tính toán được tốc độ tăng trưởng của các sản  phẩm:  Than  đá,  dầu  mỏ  và  nhận  xét được sự gia tăng khí nhà kính dẫn đến hiện tượng tăng nhiệt độ không khí làm Trái Đất nóng lên.

1. Điều kiện tự nhiên

– Điều kiện tự nhiên ảnh hưởng tới sự phân bố và hoạt động của GTVT

– Nhiệt độ tăng dẫn đến sự thay đổi của các yếu tố thời tiết, tăng thiên tai làm ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của các ngành GTVT: lũ lụt, sạt lở đấ, lở núi phá đường…

Mục VI: Đường hàng không

– Sự bùng nổ trong việc sử  dụng  phương tiện ô tô và máy bay làm tăng thải chất nhà kính gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng và tăng hiện tượng hiệu  ứng  nhà  kính  dẫn đến BĐKH.

–  Những báo động về thủng tầng  ôzôn, về sự nóng lên của Trái  Đất do các chất khí thải làm  tăng  hiệu  ứng  nhà  kính  là  những báo động về khủng hoảng môi trường.

– Hoạt động của con người là nguyên nhân chủ yếu gây ra những BĐKH hiện nay trên Trái  Đất  (Ở  cả  nhóm  nước  phát  triển  và đang phát triển).

Kĩ năng:

– Tuyên truyền, nâng cao ý thức cùa người dân  trong  việc  chống  ô nhiễm bầu không khí nói  riêng  và  môi trường nói chung, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững.

Tên bài

Địa chỉ tích hợp

Nội dung tích hợp

– Công nghệ năng lương sạch giúp sử dụng hiệu  quả  nhiên  liệu,  giảm  sự  phát  thải  khí nhà kính, giảm nhẹ tác động của BĐKH.

Kĩ năng:

– Nhận xét giá trị của công nghệ sạch.

Mục II. Xu hướng khu vực hóa kinh tế

–  Toàn  cầu  hoá có thể  cung cấp công  nghệ sạch cho thế giới làm giảm sự phát thải khí nhà kính.

–  Toàn  cầu  hoá làm  gia  tăng  mức  độ  khai thác tài nguyên, trong đó có tài nguyên rừng ở các nước đang phát  triển,  gây giảm  khả năng hấp thụ khí cácbonic của tự nhiên.

–  Khu vực hoá đẩy nhanh quá trình  toàn cầu hoá.

Kĩ năng:

– Phân tích  mối  liên  hệ giữa con người  với BĐKH, với sự suy giảm đa dạng sinh học.

– Liên hệ thực tế.

Mục II. Môi trường

1. Biến đổi khí hậu toàn cầu và suy giảm tầng ozon

3. Suy giảm đa dạng sinh học

– Bùng nổ dân số là  nguyên  nhân  gián tiếp gây ra BĐKH do tăng nhu cầu sử  dụng nhiên liệu hoá thạch, gia tăng lượng khí nhà kính.

– Lượng  khí  cácbonic  gia  tăng  là  nguyên nhân trực tiếp gây ra BĐKH.

– Hoạt động công  nghiệp và  sinh  hoạt  là nguyên  nhân gián tiếp gây ra  BĐKH do đã đưa  vào  khí  quyển  một  lượng  lớn  khí  nhà kính.

– Một  số  loài  sinh  vật  không  có  khả  năng thích  ứng với môi trường BĐKH sẽ bị tuyệt chủng.

Kĩ năng:

– Phân tích  mối  liên  hệ giữa con người  với BĐKH, với sự suy giảm đa dạng sinh học.

– Liên hệ thực tế.

Mục II: Trình bày báo cáo

– Cơ hội: Toàn cầu  hoá  tạo  cơ  hội  cho các nước đang phát triển khai thác các thành tựu khoa học, công nghệ thân  thiện với môi trường  nhằm  giảm  thiểu  phát  thải  khí  nhà kính.

–  Thách thức:  áp  lực  đối  với  tự  nhiên,  suy giảm diện tích rừng, giảm khả năng hấp thụ khí  cácbonic  của  tự  nhiên. Trong quá trình đổi mới công  nghệ, các nước phát triển đã chuyển các công nghệ lỗi thời, gây ô nhiễm, gia  tăng lượng  khí  thải  tại  các  nước  đang phát triển.

Kĩ năng:

–  Thu thập, xử  lí thông tin, thảo luận  nhóm và viết báo cáo ngắn về một số vấn đề mang tính  chất  toàn  cầu,  trong đó có vấn đề ô nhiễm môi trường

(Tiết 1,2,3)

Mục I: Một số vấn đề tự nhiên

Mục II. Một số vấn đề về dân cư và xã hội

Tiết 2: Một số vấn đề của Mỹ Latinh

Mục I. Một số vấn đề tự nhiên, dân cư và xã hội

Tiết 3. Một số vấn đề của khu vực Tây Nam Á và khu vực Trung Á

Mục II. Một số vấn đề của khu vực Tây Nam Á và khu vực Trung Á

1. Vai trò cung cấp dầu mỏ

– Rừng bị khai thác quá  mức  làm giảm khả năng hấp thụ khí cácbonic.

– Khai thác nhiên liệu hoá thạch ở châu Phi là là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến sự gia tăng hàm lượng các chất khí nhà kính.

– Vấn đề gia tăng dân số ở châu Phi làm gia tăng  nhu  cầu  về  năng lượng,  gián  tiếp  gây BĐKH.

– Đàn gia súc ở Nam Mỹ phát thải nhiều khí mêtan gây BĐKH.

– Cần có giải pháp khai  thác  nhiên  liệu  hoá thạch hợp lí.

– Khai thác nhiên liệu hoá thạch  ở khu vực Tây Nam Á và Trung Á là nguyên nhân gián tiếp dẫn đến sự gia tăng hàm lượng các chất khí nhà kính.

Kĩ năng:

– Phân tích lược đồ, bảng số liệu và thông tin để nhận  biết  các  vấn  đề châu  Phi,  Mĩ  La Tinh.

Mục II. Các ngành kinh tế

–  Hoa Kỳ là nước đứng thứ hai trên thế giới phát  thải  khí  nhà  kính  (6007  triệu  tấn cácbonic trong năm 2007)

Kĩ năng:

– Nhận biết một số ngành công nghiệp phát thải khí nhà kính chính ở Hoa Kỳ

Mục II. Vị thế của EU trong nền kinh tế thế giới

– Mức độ tiêu thụ năng lượng/đầu người của EU rất lớn là nguyên nhân BĐKH.

Kĩ năng:

– Nhận biết một số ngành công nghiệp phát thải nhiều khí nhà kính chính ở EU

Mục II. Điều kiện tự nhiên

Tiết 2: Kinh tế

Mục II: Các ngành kinh tế

– Công nghiệp

– Nông nghiệp

– Nga là nước đứng đầu thế giới về khai thác nhiên liệu hoá thạch gây BĐKH.

– Nga là nước đứng thứ 3 trên thế giới phát thải khí nhà kính.

Kĩ năng:

–  Nhận biết một số ngành nông nghiệp, công nghiệp trực tiếp  và gián tiếp gây  hiệu ứng nhà kính ở LB Nga.

Mục I: các ngành kinh tế

1. Công nghiệp

– Nhật Bản là nước đứng thứ 5 trên thế giới phát thải khí nhà kính.

Kĩ năng:

Nhận  biết  một  số  ngành  công  nghiệp  gián tiếp gây hiệu ứng nhà kính ở Nhật.

Mục III: dân cư và xã hội

1. Dân cư

Tiết 2: Kinh tế

Mục II. Các ngành kinh tế

Công nghiệp

Nông nghiệp

– Trung Quốc là nước đông dân nhất trên thế giới, tác động mạnh đến BĐKH.

– Trung Quốc là nước phát thải khí nhà kính nhiều  nhất  trên  thế  giới  (6284  triệu  tấn cacbonic trong năm 2007) gây BĐKH.

– Trung  Quốc  sản  xuất  nhiều  lúa  gạo,  sản sinh ra khí mêtan làm BĐKH.

Kĩ năng:

Nhận biết một số loại nhiên liệu Trung Quốc đang khai thác gây hiệu ứng nhà kính.

Mục II. Dân cư và xã hội

1. Dân cư

Tiết 2: Kinh tế

Mục II. Công nghiệp

Mục IV. Nông nghiệp

–  Diện  tích  rừng  suy  giảm,  làm  giảm  khả năng hấp thụ khí cacbonic.

– Đông Nam Á có số dân đông là  một trong những nguyên nhân gián tiếp gây BĐKH.

– Nông nghiệp lúa nước là một trong những nguyên nhân gián tiếp gây BĐKH.

Kĩ năng:

Phân tích một số ngành công nghiệp và nông nghiệp phát thải nhiều khí nhà kính vào môi trường.

Tên bài

Địa chỉ tích hợp

Nội dung tích hợp

a. Ý nghĩa tự nhiên

– Khu vực đồng bằng: BĐKH làm dâng cao mực nước biển gây ngập úng và xâm nhập mặn trên diện rộng

– Ảnh hưởng đến các hoạt động sản xuất khác và đời sống; khí hậu biến đổi làm tăng thiên tai và các hiện tượng thời tiết thất thường.

3. Sử dụng và bảo vệ các tài nguyên khác

– Tác động của BĐKH đến tài nguyên nước

– BĐKH làm gia tăng các thiên tai. Cần các biện pháp để giảm nhẹ và thích ứng với BĐKH

– Thực hiện các nhiệm vụ của chiến lược là góp phần hạn chế BĐKH

– Các đô thị ven biển chịu tác động nghiêm trọng của BĐKH

2. Ngành chăn nuôi

– Biến đổi khí hậu gây ảnh hưởng đến chất lượng sản phẩm cây trồng vật nuôi (ô nhiễm, sâu bệnh…)

2. Lâm nghiệp

– Phát triển lâm nghiệp, trồng rừng sẽ hạn chế ảnh hưởng của BĐKH

3. Trồng và chế biến cây công nghiệp, cây dược liệu, rau quả cận nhiệt đới và ôn đới

4. Chăn nuôi gia súc

– Sự gia tăng các thiên tai: xói mòn, trượt lở đất, rét đậm, rét hại… do BĐKH ảnh hưởng tới năng suất cây trồng, vật nuôi.

– Cần chủ động ứng phó với các tác động của BĐKH trong vùng.

– BĐKH làm gia tăng các thiên tai như báo, lũ lụt… ảnh hưởng nặng nề tới sản xuất nông nghiệp và an ninh lương thực

– Cần chủ động ứng phó với các tác động của BĐKH trong vùng

– Bảo vệ và phát triển vốn rừng làm giảm nhẹ tác động của BĐKH

– BĐKH tác động đến các hệ sinh thái và làm giảm đa dạng sinh học của vùng

– Cần chủ động ứng phó với tác động của BĐKH trong vùng

3. Khai thác và chế biến lâm sản

– Sự suy giảm tài nguyên rừng góp phần gây BĐKH

– BĐKH gây tác động đến các hệ sinh thái và giảm đa dạng sinh học của vùng

– Cần chủ động ứng phó với BĐKH

– Phát triển thủy lợi để giảm thiểu tác động của BĐKH

– Cần chủ động đối phó với những tác động của BĐKH trong vùng